Kind

“Oeps, dat ging niet goed.” Veel ouders zullen het moment herkennen: een kind dat iets probeert, maar het lukt niet meteen. Instinctief willen we vaak corrigeren, troosten of voorkomen dat het kind zich schaamt. Maar wat als dát moment, het foutje, juist één van de meest waardevolle kansen is om zelfvertrouwen te laten groeien?

1. Groeimindset in plaats van vaststaande talenten

Een belangrijke term in de psychologie is de zogenaamde growth mindset (“groeimindset”), zoals beschreven door Carol Dweck en anderen. Kinderen met een groeimindset geloven dat vaardigheden en intelligentie kunnen verbeteren door inzet, strategie en oefening, in tegenstelling tot een fixed mindset, waarbij men denkt dat je talent ‘vaststaat’. Uit onderzoek blijkt dat kinderen met een groeimindset beter omgaan met fouten, fouten eerder opmerken en na een fout vaak beter presteren in volgende pogingen.

Als kinderen leren dat fouten horen bij leren, dan creëer je een veilige omgeving waarin ze durven te proberen zonder bang te zijn te falen. Wil je je meer verdiepen in een groeimindset, download dan ons leerzame printable pakket voor een groeimindset voor kinderen. Vol met oefeningen en werkbladen!

2. Neurale signalen: het brein leert door fouten

Een studie uitgevoerd bij schoolgaande kinderen liet zien dat er neurale activiteit is kort nadat kinderen een fout maken (met name de zogenaamde Pe – error positivity). Deze activiteit is sterker bij kinderen met een groeimindset. En wat blijkt? Kinderen die aandacht besteden aan hun fouten, presteren daarna beter. Dit betekent dat het brein letterlijk reageert op fouten en ervan leert.

Dus: het brein doet iets moois als je een fout maakt, het ‘schakelt in’ om te leren. Fouten zijn geen mislukking, maar brandstof voor groei.

3. Zelfvertrouwen door herstel en succeservaring

Wanneer kinderen zien dat ze kunnen herstellen na een fout, groeit hun zelfvertrouwen. Ze merken: “Ik deed het eerst niet goed, maar ik kan het wél beter.” Dat gevoel van vooruitgang, dat ze iets geleerd hebben, is van enorme waarde voor hun geloof in zichzelf.

Onderzoek toont ook aan dat kinderen met een groeimindset na fouten vaak hun prestaties verhogen, wat aangeeft dat ze gemotiveerd zijn om te verbeteren.

4. Weerstand opbouwen

Fouten maken creëert natuurlijke momenten van frustratie, teleurstelling en twijfel. Maar juist door deze momenten met ondersteuning en begrip te doorstaan, bouwt een kind psychologische veerkracht op, de capaciteit om weer op te staan nadat iets niet meteen lukt.

Uit studies blijkt dat kinderen die fouten niet vermijden, maar de ruimte krijgen om te experimenteren en fouten te maken zonder veroordeling, beter omgaan met uitdagingen.

5. Zelfreflectie en probleemoplossend vermogen

Een fout biedt de kans om te kijken wat anders kan. Wat ging er mis? Waarom werkte het niet? Hoe kan ik het anders doen? Deze reflectie helpt kinderen niet alleen om het huidige probleem op te lossen, maar ook om vaardigheden te ontwikkelen zoals analytisch denken, creativiteit en doorzettingsvermogen.

Onderzoek laat zien dat feedback waarin kinderen gevraagd wordt zowel te beoordelen wat mis ging als wat wel goed ging (in plaats van enkel de juiste weg te tonen), bijzonder effectief is.

6. Vermindert de angst voor mislukken

Als fouten altijd worden gezien als iets slechts, kan de angst om iets verkeerd te doen groter worden dan de motivatie om te proberen. Dat remt ontwikkeling. Door fouten te normaliseren, wordt die angst kleiner. Kinderen durven meer te proberen, meer te experimenteren.

7. Bevordert nieuwsgierigheid en leergierigheid

Wanneer kinderen weten dat fouten geaccepteerd zijn, durven ze vragen te stellen, nieuwe dingen te proberen en buiten hun comfortzone te treden. Dat zijn belangrijke ingrediënten van leven lang leren. Nieuwsgierigheid wordt gestimuleerd als de focus ligt op het proces, op het ‘leren’, niet alleen op het resultaat.

8. Hoe je als ouder of leerkracht fouten kunt benutten

• Gebruik procesgerichte feedback (complimenten voor inzet, strategie, doorzettingsvermogen) in plaats van alleen resultaatgerichte complimenten. “Je hebt goed geoefend” is vaak beter dan “Wat ben je slim!”
• Moedig kinderen aan fouten onder de loep te nemen: wat ging mis en wat kun je anders doen?
• Laat zien dat jij ook fouten maakt en vertel wat je ervan leert. Modelleren helpt.
• Gebruik taal die groeimindset ondersteunt: woorden zoals “nog niet”, “probeer opnieuw”, “leren van fouten”.
• Zorg voor een omgeving waar fouten niet bestraft worden, maar gezien worden als logisch onderdeel van leren.

9. Voorbeelden uit de praktijk

Denk aan Bing die telkens iets probeert en soms mislukt, of een kind dat probeert veters te strikken. De frustratie is daar — maar als het lukt, straalt het kind vol trots. Die trots komt uit het proces: uit doorzetten, uit proberen, uit herstellen.

Bij scholen wordt geëxperimenteerd met nieuwe manieren van toetsen of feedback waarin fouten juist worden besproken en hersteld, niet maar gecorrigeerd, met enorme positieve effecten op motivatie en leerprestaties.

10. Fouten maken is nodig

Fouten maken hoort erbij, is nodig zelfs. Niet omdat we kinderen willen ‘uittesten’, maar omdat groei ontstaat door vallen en opstaan. Zelfvertrouwen wordt niet gebouwd op perfectie, maar op het idee: “ik mag proberen, ook al lukt het niet meteen.”

Wanneer kinderen leren dat fouten niet het einde zijn, maar het begin van iets nieuws, dat is de kracht van zelfvertrouwen.

Uitgelichte afbeelding: Shutterstock

Je peuter sliep eindelijk goed door. Je had een ritme gevonden dat werkte, de avonden waren rustiger en jij kon weer wat nachtrust inhalen. En dan ineens lijkt het alsof je weer terug bij af bent. Je peuter wordt vaker wakker, weigert te slapen of heeft ineens moeite met inslapen. Dit fenomeen – het terugvallen in slaapgewoontes – is heel herkenbaar voor veel ouders. Maar waarom gebeurt dit eigenlijk? En wat heeft het te maken met de zogeheten sprongetjes in de ontwikkeling?

In deze blog leg ik uit waarom slaapregressies bij peuters voorkomen, wat de rol van sprongetjes is en hoe je als ouder hiermee om kunt gaan.

Wat bedoelen we met terugvallen in slaapgewoontes?

Een terugval in slaapgewoontes wordt ook wel een slaapregressie genoemd. Dit houdt in dat een kind dat eerst redelijk goed sliep, ineens weer slechter gaat slapen. Dit kan zich uiten in:

• Moeite met in slaap vallen
• Vaker wakker worden ’s nachts
• Vroeger wakker worden in de ochtend
• Korte dutjes of helemaal weigeren te slapen overdag
• Meer behoefte aan nabijheid of troost tijdens het slapen

Waar je als ouder misschien dacht dat je die gebroken nachten achter je kon laten, kan het dus zomaar zijn dat je peuter weer in een nieuwe fase belandt waarin slapen uitdagender wordt.

De rol van sprongetjes in de ontwikkeling

Sprongetjes zijn periodes waarin kinderen grote mentale en fysieke ontwikkelingen doormaken. Bij baby’s zijn deze sprongetjes goed onderzocht en beschreven, maar ook peuters maken nog flinke sprongen. Denk aan:

• Taalontwikkeling: ineens maakt je peuter langere zinnen of begrijpt hij veel meer woorden.
• Motorische vaardigheden: klimmen, rennen, traplopen of zelfs leren fietsen.
• Sociaal-emotionele groei: je peuter ontdekt emoties, wil meer zelf doen en gaat grenzen opzoeken.
• Cognitieve groei: logisch redeneren, oorzaak-gevolg verbanden snappen of meer fantasie ontwikkelen.

Al deze veranderingen vragen veel energie en verwerken kost tijd. Dit heeft direct invloed op het slaappatroon. Je zou kunnen zeggen dat het brein van je peuter zo druk bezig is met ontwikkelen, dat slapen tijdelijk naar de achtergrond verschuift.

Waarom sprongetjes slaap beïnvloeden

Tijdens een sprongetje kan je peuter meer onrust ervaren, en dat zie je vaak terug in het slaapgedrag. Dit gebeurt om verschillende redenen:

1. Overprikkeling
   Een peuter die overdag ineens veel nieuwe vaardigheden oefent, kan overprikkeld raken. Het inslapen wordt dan moeilijker, omdat het hoofdje nog vol zit met indrukken.
2. Angst en hechting
   Rond de peuterleeftijd worden kinderen zich steeds bewuster van zichzelf en hun omgeving. Ze ontdekken dat ze een eigen persoon zijn, los van papa en mama. Dit kan verlatingsangst versterken, waardoor ze meer nabijheid vragen bij het inslapen of ’s nachts wakker worden om te checken of jij er nog bent.
3. Fysieke ongemakken
   Nieuwe motorische vaardigheden zoals klimmen of springen vragen veel van het lichaam. Soms worden peuters ’s nachts wakker omdat hun spieren nog ‘aan’ staan of omdat ze letterlijk dromen over die nieuwe vaardigheden.
4. Meer fantasie = meer angsten
   Naarmate het denkvermogen groeit, groeit ook de fantasie. Dat kan betekenen dat je peuter ineens bang is voor monsters onder het bed of donkere schaduwen in de kamer. Dit maakt het lastiger om rustig te gaan slapen.

Typische momenten van slaapregressie bij peuters

Hoewel elk kind uniek is, zien veel ouders slaapregressies rond bepaalde leeftijden:

• 18 maanden: de peuter leert veel nieuwe woorden, kan vaak al lopen en ontwikkelt een sterke wil. Dit gaat vaak samen met verlatingsangst.
• 2 jaar: je peuter ontdekt zijn autonomie (“zelf doen!”) en dit botst soms met het slaapritueel. Dit is ook vaak de leeftijd van de eerste peuterpuberteit.
• 2,5 – 3 jaar: de fantasie neemt toe, je peuter kan bang worden in het donker en soms staat de overgang naar een groter bed op de planning. Dit alles kan voor slaapuitdagingen zorgen.

Hoe ga je om met terugvallen in slaapgewoontes?

Hoewel slaapregressies frustrerend kunnen zijn, zijn ze vaak tijdelijk. Met de juiste aanpak help je je peuter door deze fase heen:

1. Houd vast aan het ritme

Structuur en voorspelbaarheid geven je peuter houvast. Probeer zoveel mogelijk hetzelfde bedritueel aan te houden, ook als je peuter protesteert.

2. Wees geduldig

Bedenk dat een sprongetje vaak maar enkele weken duurt. Het helpt om de situatie te accepteren in plaats van er tegen te vechten.

3. Geef extra nabijheid

Soms heeft je peuter gewoon meer behoefte aan jouw aanwezigheid. Dat kan betekenen dat je wat langer naast het bed blijft zitten of dat je je peuter geruststelt bij nachtelijk wakker worden.

4. Beperk prikkels voor het slapen

Een drukke dag of veel schermtijd vlak voor bed kan inslapen moeilijker maken. Kies liever voor rustige activiteiten zoals samen lezen of een badje.

5. Bied veiligheid bij angsten

Als je peuter bang is in het donker, kan een nachtlampje helpen. Neem de angsten serieus en bedenk samen rituelen die veiligheid bieden, zoals monsters wegjagen of een knuffel als ‘wachter’.

6. Zorg goed voor jezelf

Gebroken nachten trekken ook een wissel op jou. Probeer steun te zoeken bij je partner, familie of vrienden, zodat je zelf ook wat kunt bijslapen.

Wanneer moet je je zorgen maken?

In de meeste gevallen zijn slaapregressies tijdelijk en vanzelf overgaand. Toch is het goed om alert te blijven. Neem contact op met een arts of het consultatiebureau als:

• Je peuter over een langere periode structureel slecht slaapt
• Je peuter extreem vermoeid of prikkelbaar wordt overdag
• Je zelf uitgeput raakt en de situatie niet meer volhoudt

Slaapgewoontes bij peuters

Terugvallen in slaapgewoontes bij peuters zijn heel normaal en vaak gekoppeld aan sprongetjes in hun ontwikkeling. Het brein en lichaam van je kind maken enorme sprongen, en dat kost energie en rust. Helaas gaat dat vaak ten koste van de slaap – zowel die van je peuter als die van jou.

Het goede nieuws? Deze fases gaan voorbij. Met geduld, voorspelbaarheid en nabijheid help je je peuter door de sprongetjes heen. En voor je het weet, komt er weer een periode waarin slapen een stuk makkelijker gaat.

Uitgelichte afbeelding: Shutterstock

Wat werkt aan tafel met peuters, tieners en alles daartussen

Je kent het vast: de peuter wil pasta in een gekke vorm, de tiener vraagt om extra eiwitten en jij probeert er nog ergens een flinke portie groente in te fietsen. Pasta-avond is daarom bij veel gezinnen een ankerpunt in de week. Je zet iets op tafel dat iedereen herkent, je schuift met smaken zonder gedoe en je wint kostbare tijd tussen zwemles, voetbal en die ene vergeten knutselopdracht.

Maak pasta-avond voorspelbaar

Kinderen floreren bij ritme. Door een vaste dag te kiezen voor pasta en een terugkerend format te gebruiken creëer je rust aan tafel. Denk in drie onderdelen: basispasta, saus en een los schaaltje groente of salade. Zo kun je per gezinslid eenvoudig schuiven zonder apart te koken. De één neemt extra saus, de ander meer rauwkost en jij hoeft alleen een kommetje extra te vullen.

Laat kinderen kiezen binnen jouw kaders

Kleine keuzes geven grote eetlust. Leg twee pastasoorten op het aanrecht en laat kiezen. Of zet een mini-toppingbar neer met geraspte kaas, geroosterde pijnboompitten en wat olijfolie. Jij bepaalt wat er ís, zij kiezen hoe het op hun bord komt. Dat scheelt discussies en vergroot de kans dat ook nieuwe smaken worden geproefd.

Slim koken op doordeweekse dagen

Wie doordeweeks wil winnen, kookt slim. Zorg voor een basisvoorraad: gedroogde pasta, tomaten uit blik, uien, knoflook, diepvriesgroenten, tonijn in blik en een blok Parmezaan. Met die combinatie maak je in een kwartier iets dat voedzaam is en met plezier wordt opgegeten.

Saus in 15 minuten

Bak ui en wortel fijn gesnipperd zacht in olijfolie, voeg knoflook toe en blust af met tomaat uit blik. Laat pruttelen terwijl de pasta kookt, pureer voor een fluweelzachte saus waar zelfs kritische eters dol op zijn. Liever romig? Smelt wat roomkaas met een hand spinazie en een scheut kookvocht tot een snelle groene kaassaus. Ook fijn: tonijn met citroenrasp en kappertjes voor een frisse bite.

One-pot en ovenschaal die je redt

In één pan koken spaart tijd en afwas. Laat korte pasta meekoken in bouillon met tomaat, courgetteblokjes en kruiden. Of schuif een ovenschaal met tomaatjes, knoflook en olijfolie in de oven, prak alles tot een saus en meng met warme pasta. Zo heb je vol smaak, weinig werk en nog minder afwas. Zo vind je altijd een passend pasta recept voor de tijd die je hebt.

Groenten smokkelen hoeft niet als ze lekker smaken

Groente laten shinen werkt beter dan ze verstoppen. Door te roosteren worden ze zoet, door te pureren worden ze romig en door rauw toe te voegen blijft er iets knapperigs over. Wissel af en je bord ziet er vanzelf feestelijk uit.

Groente die meedoen met de saus

Pureer geroosterde paprika of pompoen door je tomatensaus voor extra body en een zachte, zoete ondertoon. Rasp courgette of wortel direct in de pan met de saus zodat ze meegareren en hun vocht afgeven. Een eetlepel pesto door broccoli of sperziebonen maakt dat de schaal als eerste leeg is.

Toppingbar die kinderen leuk vinden

Zet bakjes op tafel met cherrytomaatjes, komkommerlinten, olijven, maïs, citroenpartjes en kruidenolie. Laat iedereen twee toppings kiezen. Kinderen voelen eigenaarschap, jij ziet ongemerkt meer groente verdwijnen en er ontstaat een gezellige, speelse sfeer aan tafel.

Restjes en lunchbox: kook één keer, eet twee keer

Kook altijd iets meer pasta dan je nodig hebt. Meng de extra portie met een schep saus en bewaar in de koelkast voor een snelle lunch. Van restjes maak je ook een frittata: kluts eieren, meng met koude pasta en groente, bak in de koekenpan tot goudbruin. Een klodder yoghurt ernaast en je hebt een royale lunch of simpele avondmaaltijd.

Zin in iets lichts naast de pasta of een warme lunch voor de volgende dag? Heb je courgettes liggen, dan werkt dit recept courgettesoep van Eatertainment uitstekend als voorgerecht of voor in de thermosfles. De milde smaak past goed bij kinderen, en je gebruikt mooi op wat in de groentelade rondslingert.

Bewaar restjes in platte bakjes, dan koelen ze sneller en blijven ze beter van structuur. Voeg bij het opwarmen altijd een scheutje kookvocht of water toe zodat je saus weer zijdezacht wordt. Label met datum en inhoud zodat je niet pas na het openen herinnert wat het ook alweer was.

Allergieën, voorkeuren en budget onder controle

Glutenvrij of lactosevrij koken hoeft niet ingewikkeld te zijn. Kies een passende pastasoort van rijst, maïs of peulvruchten en gebruik olijfolie of een plantaardige room voor romigheid. Wie vegetarisch eet, krijgt eiwitten uit linzen, witte bonen of kikkererwten die je zo in de saus laat meewarmen. Serveer vlees of kaas als losse topping zodat iedereen kan pakken wat past.

Budgettips die niets aan smaak inleveren

Rasp kaas fijn en bewaar korsten van harde kaas om mee te laten trekken in soepen en sauzen. Rooster broodkruim met knoflook en olijfolie tot knapperige pangrattato als voordelige vervanger van extra kaas. Koop volle blikken tomaat en voeg een mespunt suiker of balsamico toe voor balans. Met een paar slimme keuzes blijft pasta-avond vriendelijk voor je portemonnee en toch rijk aan smaak.