Pauline

Je peuter sliep eindelijk goed door. Je had een ritme gevonden dat werkte, de avonden waren rustiger en jij kon weer wat nachtrust inhalen. En dan ineens lijkt het alsof je weer terug bij af bent. Je peuter wordt vaker wakker, weigert te slapen of heeft ineens moeite met inslapen. Dit fenomeen – het terugvallen in slaapgewoontes – is heel herkenbaar voor veel ouders. Maar waarom gebeurt dit eigenlijk? En wat heeft het te maken met de zogeheten sprongetjes in de ontwikkeling?

In deze blog leg ik uit waarom slaapregressies bij peuters voorkomen, wat de rol van sprongetjes is en hoe je als ouder hiermee om kunt gaan.

Wat bedoelen we met terugvallen in slaapgewoontes?

Een terugval in slaapgewoontes wordt ook wel een slaapregressie genoemd. Dit houdt in dat een kind dat eerst redelijk goed sliep, ineens weer slechter gaat slapen. Dit kan zich uiten in:

• Moeite met in slaap vallen
• Vaker wakker worden ’s nachts
• Vroeger wakker worden in de ochtend
• Korte dutjes of helemaal weigeren te slapen overdag
• Meer behoefte aan nabijheid of troost tijdens het slapen

Waar je als ouder misschien dacht dat je die gebroken nachten achter je kon laten, kan het dus zomaar zijn dat je peuter weer in een nieuwe fase belandt waarin slapen uitdagender wordt.

De rol van sprongetjes in de ontwikkeling

Sprongetjes zijn periodes waarin kinderen grote mentale en fysieke ontwikkelingen doormaken. Bij baby’s zijn deze sprongetjes goed onderzocht en beschreven, maar ook peuters maken nog flinke sprongen. Denk aan:

• Taalontwikkeling: ineens maakt je peuter langere zinnen of begrijpt hij veel meer woorden.
• Motorische vaardigheden: klimmen, rennen, traplopen of zelfs leren fietsen.
• Sociaal-emotionele groei: je peuter ontdekt emoties, wil meer zelf doen en gaat grenzen opzoeken.
• Cognitieve groei: logisch redeneren, oorzaak-gevolg verbanden snappen of meer fantasie ontwikkelen.

Al deze veranderingen vragen veel energie en verwerken kost tijd. Dit heeft direct invloed op het slaappatroon. Je zou kunnen zeggen dat het brein van je peuter zo druk bezig is met ontwikkelen, dat slapen tijdelijk naar de achtergrond verschuift.

Waarom sprongetjes slaap beïnvloeden

Tijdens een sprongetje kan je peuter meer onrust ervaren, en dat zie je vaak terug in het slaapgedrag. Dit gebeurt om verschillende redenen:

1. Overprikkeling
   Een peuter die overdag ineens veel nieuwe vaardigheden oefent, kan overprikkeld raken. Het inslapen wordt dan moeilijker, omdat het hoofdje nog vol zit met indrukken.
2. Angst en hechting
   Rond de peuterleeftijd worden kinderen zich steeds bewuster van zichzelf en hun omgeving. Ze ontdekken dat ze een eigen persoon zijn, los van papa en mama. Dit kan verlatingsangst versterken, waardoor ze meer nabijheid vragen bij het inslapen of ’s nachts wakker worden om te checken of jij er nog bent.
3. Fysieke ongemakken
   Nieuwe motorische vaardigheden zoals klimmen of springen vragen veel van het lichaam. Soms worden peuters ’s nachts wakker omdat hun spieren nog ‘aan’ staan of omdat ze letterlijk dromen over die nieuwe vaardigheden.
4. Meer fantasie = meer angsten
   Naarmate het denkvermogen groeit, groeit ook de fantasie. Dat kan betekenen dat je peuter ineens bang is voor monsters onder het bed of donkere schaduwen in de kamer. Dit maakt het lastiger om rustig te gaan slapen.

Typische momenten van slaapregressie bij peuters

Hoewel elk kind uniek is, zien veel ouders slaapregressies rond bepaalde leeftijden:

• 18 maanden: de peuter leert veel nieuwe woorden, kan vaak al lopen en ontwikkelt een sterke wil. Dit gaat vaak samen met verlatingsangst.
• 2 jaar: je peuter ontdekt zijn autonomie (“zelf doen!”) en dit botst soms met het slaapritueel. Dit is ook vaak de leeftijd van de eerste peuterpuberteit.
• 2,5 – 3 jaar: de fantasie neemt toe, je peuter kan bang worden in het donker en soms staat de overgang naar een groter bed op de planning. Dit alles kan voor slaapuitdagingen zorgen.

Hoe ga je om met terugvallen in slaapgewoontes?

Hoewel slaapregressies frustrerend kunnen zijn, zijn ze vaak tijdelijk. Met de juiste aanpak help je je peuter door deze fase heen:

1. Houd vast aan het ritme

Structuur en voorspelbaarheid geven je peuter houvast. Probeer zoveel mogelijk hetzelfde bedritueel aan te houden, ook als je peuter protesteert.

2. Wees geduldig

Bedenk dat een sprongetje vaak maar enkele weken duurt. Het helpt om de situatie te accepteren in plaats van er tegen te vechten.

3. Geef extra nabijheid

Soms heeft je peuter gewoon meer behoefte aan jouw aanwezigheid. Dat kan betekenen dat je wat langer naast het bed blijft zitten of dat je je peuter geruststelt bij nachtelijk wakker worden.

4. Beperk prikkels voor het slapen

Een drukke dag of veel schermtijd vlak voor bed kan inslapen moeilijker maken. Kies liever voor rustige activiteiten zoals samen lezen of een badje.

5. Bied veiligheid bij angsten

Als je peuter bang is in het donker, kan een nachtlampje helpen. Neem de angsten serieus en bedenk samen rituelen die veiligheid bieden, zoals monsters wegjagen of een knuffel als ‘wachter’.

6. Zorg goed voor jezelf

Gebroken nachten trekken ook een wissel op jou. Probeer steun te zoeken bij je partner, familie of vrienden, zodat je zelf ook wat kunt bijslapen.

Wanneer moet je je zorgen maken?

In de meeste gevallen zijn slaapregressies tijdelijk en vanzelf overgaand. Toch is het goed om alert te blijven. Neem contact op met een arts of het consultatiebureau als:

• Je peuter over een langere periode structureel slecht slaapt
• Je peuter extreem vermoeid of prikkelbaar wordt overdag
• Je zelf uitgeput raakt en de situatie niet meer volhoudt

Slaapgewoontes bij peuters

Terugvallen in slaapgewoontes bij peuters zijn heel normaal en vaak gekoppeld aan sprongetjes in hun ontwikkeling. Het brein en lichaam van je kind maken enorme sprongen, en dat kost energie en rust. Helaas gaat dat vaak ten koste van de slaap – zowel die van je peuter als die van jou.

Het goede nieuws? Deze fases gaan voorbij. Met geduld, voorspelbaarheid en nabijheid help je je peuter door de sprongetjes heen. En voor je het weet, komt er weer een periode waarin slapen een stuk makkelijker gaat.

Uitgelichte afbeelding: Shutterstock

Wat werkt aan tafel met peuters, tieners en alles daartussen

Je kent het vast: de peuter wil pasta in een gekke vorm, de tiener vraagt om extra eiwitten en jij probeert er nog ergens een flinke portie groente in te fietsen. Pasta-avond is daarom bij veel gezinnen een ankerpunt in de week. Je zet iets op tafel dat iedereen herkent, je schuift met smaken zonder gedoe en je wint kostbare tijd tussen zwemles, voetbal en die ene vergeten knutselopdracht.

Maak pasta-avond voorspelbaar

Kinderen floreren bij ritme. Door een vaste dag te kiezen voor pasta en een terugkerend format te gebruiken creëer je rust aan tafel. Denk in drie onderdelen: basispasta, saus en een los schaaltje groente of salade. Zo kun je per gezinslid eenvoudig schuiven zonder apart te koken. De één neemt extra saus, de ander meer rauwkost en jij hoeft alleen een kommetje extra te vullen.

Laat kinderen kiezen binnen jouw kaders

Kleine keuzes geven grote eetlust. Leg twee pastasoorten op het aanrecht en laat kiezen. Of zet een mini-toppingbar neer met geraspte kaas, geroosterde pijnboompitten en wat olijfolie. Jij bepaalt wat er ís, zij kiezen hoe het op hun bord komt. Dat scheelt discussies en vergroot de kans dat ook nieuwe smaken worden geproefd.

Slim koken op doordeweekse dagen

Wie doordeweeks wil winnen, kookt slim. Zorg voor een basisvoorraad: gedroogde pasta, tomaten uit blik, uien, knoflook, diepvriesgroenten, tonijn in blik en een blok Parmezaan. Met die combinatie maak je in een kwartier iets dat voedzaam is en met plezier wordt opgegeten.

Saus in 15 minuten

Bak ui en wortel fijn gesnipperd zacht in olijfolie, voeg knoflook toe en blust af met tomaat uit blik. Laat pruttelen terwijl de pasta kookt, pureer voor een fluweelzachte saus waar zelfs kritische eters dol op zijn. Liever romig? Smelt wat roomkaas met een hand spinazie en een scheut kookvocht tot een snelle groene kaassaus. Ook fijn: tonijn met citroenrasp en kappertjes voor een frisse bite.

One-pot en ovenschaal die je redt

In één pan koken spaart tijd en afwas. Laat korte pasta meekoken in bouillon met tomaat, courgetteblokjes en kruiden. Of schuif een ovenschaal met tomaatjes, knoflook en olijfolie in de oven, prak alles tot een saus en meng met warme pasta. Zo heb je vol smaak, weinig werk en nog minder afwas. Zo vind je altijd een passend pasta recept voor de tijd die je hebt.

Groenten smokkelen hoeft niet als ze lekker smaken

Groente laten shinen werkt beter dan ze verstoppen. Door te roosteren worden ze zoet, door te pureren worden ze romig en door rauw toe te voegen blijft er iets knapperigs over. Wissel af en je bord ziet er vanzelf feestelijk uit.

Groente die meedoen met de saus

Pureer geroosterde paprika of pompoen door je tomatensaus voor extra body en een zachte, zoete ondertoon. Rasp courgette of wortel direct in de pan met de saus zodat ze meegareren en hun vocht afgeven. Een eetlepel pesto door broccoli of sperziebonen maakt dat de schaal als eerste leeg is.

Toppingbar die kinderen leuk vinden

Zet bakjes op tafel met cherrytomaatjes, komkommerlinten, olijven, maïs, citroenpartjes en kruidenolie. Laat iedereen twee toppings kiezen. Kinderen voelen eigenaarschap, jij ziet ongemerkt meer groente verdwijnen en er ontstaat een gezellige, speelse sfeer aan tafel.

Restjes en lunchbox: kook één keer, eet twee keer

Kook altijd iets meer pasta dan je nodig hebt. Meng de extra portie met een schep saus en bewaar in de koelkast voor een snelle lunch. Van restjes maak je ook een frittata: kluts eieren, meng met koude pasta en groente, bak in de koekenpan tot goudbruin. Een klodder yoghurt ernaast en je hebt een royale lunch of simpele avondmaaltijd.

Zin in iets lichts naast de pasta of een warme lunch voor de volgende dag? Heb je courgettes liggen, dan werkt dit recept courgettesoep van Eatertainment uitstekend als voorgerecht of voor in de thermosfles. De milde smaak past goed bij kinderen, en je gebruikt mooi op wat in de groentelade rondslingert.

Bewaar restjes in platte bakjes, dan koelen ze sneller en blijven ze beter van structuur. Voeg bij het opwarmen altijd een scheutje kookvocht of water toe zodat je saus weer zijdezacht wordt. Label met datum en inhoud zodat je niet pas na het openen herinnert wat het ook alweer was.

Allergieën, voorkeuren en budget onder controle

Glutenvrij of lactosevrij koken hoeft niet ingewikkeld te zijn. Kies een passende pastasoort van rijst, maïs of peulvruchten en gebruik olijfolie of een plantaardige room voor romigheid. Wie vegetarisch eet, krijgt eiwitten uit linzen, witte bonen of kikkererwten die je zo in de saus laat meewarmen. Serveer vlees of kaas als losse topping zodat iedereen kan pakken wat past.

Budgettips die niets aan smaak inleveren

Rasp kaas fijn en bewaar korsten van harde kaas om mee te laten trekken in soepen en sauzen. Rooster broodkruim met knoflook en olijfolie tot knapperige pangrattato als voordelige vervanger van extra kaas. Koop volle blikken tomaat en voeg een mespunt suiker of balsamico toe voor balans. Met een paar slimme keuzes blijft pasta-avond vriendelijk voor je portemonnee en toch rijk aan smaak.

Een hond die enthousiast kwispelt wanneer je kind thuiskomt. Een kat die zich op de bank nestelt tijdens het voorlezen. Of gewoon dat kleine goudvisje dat trouw elke dag rondjes zwemt in de kom. Samenleven met dieren heeft iets magisch, zeker voor kinderen. En nee, het hoeft niet meteen een hond van vijftig kilo te zijn die de hele dag achter je peuter aan sjouwt. Zelfs een goudvis kan waardevolle lessen meegeven.

Kinderen en dieren hebben namelijk iets bijzonders met elkaar. Ze communiceren zonder woorden, delen een gevoel van vertrouwen en ontdekken samen hoe de wereld werkt. En als ouder sta je soms versteld van de wijsheid die zo’n beestje, groot of klein, je kind kan bijbrengen.

1. Verantwoordelijkheid nemen

Eén van de grootste lessen die kinderen leren van een huisdier is verantwoordelijkheid. Want dieren hebben zorg nodig, elke dag opnieuw. Een hond moet uitgelaten worden, de kat wil zijn bakje gevuld zien en zelfs een goudvis verwacht trouw zijn vlokjes eten.

Laat je kind meehelpen met voeren, borstelen of water verversen. Natuurlijk, jij houdt toezicht (je wilt niet dat je peuter een hele pot visvoer in één keer in de kom kiepert), maar door het ritueel samen te doen, leert je kind dat er anderen zijn die op hem of haar rekenen. Dat kleine handje dat elke ochtend wat brokjes in de bak strooit, groeit langzaam in een besef: “dit diertje vertrouwt op mij.”

2. Geduld oefenen

Een dier volgt niet altijd meteen je plan. De kat komt niet op commando knuffelen, en de hond wil soms eerst uitgebreid aan een boom snuffelen voordat hij verder loopt. Kinderen leren daardoor dat de wereld niet draait op hun tempo.

Zelfs bij een goudvis merk je dit. Misschien zit je kind klaar om enthousiast “spelletjes” te doen met de vis, maar ja… die blijft gewoon rustig rondjes zwemmen. Een les in wachten en accepteren dat niet alles gebeurt zoals je wilt. En dat is misschien wel één van de meest waardevolle lessen die je je kind kunt meegeven.

3. Respect voor grenzen

Kinderen ontdekken met een dier heel concreet wat grenzen zijn. Een hond die zich terugtrekt als het te druk wordt. Een kat die een tik geeft als het aaien te ruw wordt. Dieren geven duidelijke signalen af, en kinderen leren die stap voor stap herkennen.

Het mooie is dat kinderen zo leren dat niet iedereen altijd zin heeft in knuffels of spelletjes. Dat ook ‘nee’ zeggen oké is. En dat respect voor de ander, mens of dier, de basis is van een fijne relatie.

4. Troost en emotionele steun

Dieren zijn er altijd. Ze oordelen niet, luisteren zonder onderbreken en zijn simpelweg aanwezig. Voor kinderen kan dat een enorme bron van troost zijn. Een hond die naast je zit als je verdrietig bent. Een kat die spinnend tegen je aan kruipt als je boos bent. Zelfs een vis in een kom kan rust brengen: kijken naar de rustige bewegingen werkt vaak kalmerend.

Kinderen leren hierdoor dat gevoelens er mogen zijn. Dat verdriet, boosheid en blijheid allemaal gedeeld kunnen worden, soms zelfs zonder woorden.

5. Samenleven betekent rekening houden met elkaar

Een huisdier in huis betekent aanpassen. Je kunt niet zomaar weg zonder de hond uit te laten of de kat eten te geven. Je kunt niet keihard muziek draaien naast het konijnenhok. Kinderen ervaren daardoor dat samenleven betekent dat je niet alleen aan jezelf denkt.

Dat klinkt groot, maar het zijn juist die kleine dingen die verschil maken. Even stiller doen omdat de hond slaapt. Even wachten met spelen omdat de vis net eten heeft gehad. Het leert kinderen dat je altijd onderdeel bent van een groter geheel, en dat jouw gedrag invloed heeft op een ander.

6. Nieuwe perspectieven ontdekken

Kinderen zijn van nature nieuwsgierig. Hoe voelt een kattenvacht? Wat denkt een hond als hij naar buiten kijkt? Waarom zwemt een vis altijd hetzelfde rondje? Door dieren te observeren leren kinderen kijken vanuit een ander perspectief.

En geloof me: dat levert soms de leukste gesprekken op. “Mama, denk je dat de vis ook droomt?” of “Papa, wat zou de hond tegen de kat zeggen?” vragen die kinderen helpen om empathie en verbeelding te ontwikkelen.

7. Kleine overwinningen vieren

Voor kinderen zijn de kleine dingen groots. Dat de hond eindelijk op commando gaat zitten. Dat de kat een keer uit zichzelf op schoot springt. Of dat de goudvis enthousiast naar boven zwemt als er eten komt. Het zijn mini-overwinningen die kinderen een gevoel van trots geven.

Ze leren dat geduld en aandacht beloond worden. En dat is een mooie voorbereiding op uitdagingen die later in het leven komen.

8. Samen plezier maken

Tot slot: dieren zorgen gewoon voor plezier. Rennen met de hond, verstoppertje spelen met de kat of lachen om de gekke bubbels van een vis. Samen plezier maken schept een band, en dat is uiteindelijk waar kinderen de mooiste herinneringen aan overhouden.

Ook als je “alleen maar” een goudvis hebt

Misschien denk je: maar wij hebben geen hond of kat, alleen een goudvis. Toch kan juist dat kleine visje een bron van rust, verwondering en zorg zijn. Voor jonge kinderen is het prachtig om elke dag te kijken, te voeren en te leren dat dit diertje afhankelijk is van hen.

Een goudvis vraagt niet om wandelingen in de regen of kattenbakken die verschoond moeten worden, maar kan wél een waardevolle plek krijgen in het gezinsleven. Het draait niet om de grootte of soort van het dier, maar om de relatie die je kind ermee opbouwt.

Samenleven met dieren = samen leren

Of het nu een hond, kat, konijn of vis is: dieren maken een gezin completer. Ze brengen gezelligheid, maar vooral ook levenslessen waar kinderen hun hele leven iets aan hebben.

Dus ja, zelfs dat eenvoudige goudvisje in de kom leert je kind om zorgzaam, geduldig en respectvol te zijn. En misschien (heel misschien) leer jij als ouder er ook nog wat van.

Mindfulness en peuters, het klinkt bijna als een tegenstelling. Waar mindfulness gaat over stilstaan, bewust ademen en genieten van het moment, draait het leven van een peuter om bewegen, ontdekken en chaos. En toch… er zijn momenten waarop mindfulness en peuters best een match kunnen zijn. Niet perfect, maar zo ongeveer. En dat is meer dan genoeg.

Peuters zijn eigenlijk al mindful

Als je erover nadenkt, zijn peuters de ultieme mindfulness-goeroes. Ze leven volledig in het moment. Geen zorgen over morgen, geen schuldgevoel over gisteren. Alles gebeurt nu. Alleen gebeurt dat “nu” meestal met heel veel lawaai. Een peuter kan volledig opgaan in het bekijken van een pluisje op de grond… totdat er ineens een tractor langsrijdt en het pluisje direct vergeten is.

Hoe ziet dat er in de praktijk uit?

Stel je voor: jij zit met een kop thee aan tafel, vastbesloten om even mindful te zijn. Je peuter komt erbij zitten, neemt een slok van jouw thee (want die smaakt altijd beter dan de eigen beker) en begint vervolgens je koekje op te eten. Mindful? Nou ja, je bent in ieder geval heel bewust van het moment.

Mini-oefeningen die wél werken

Hele meditatie-apps en rustgevende klankschalen kun je met een peuter wel vergeten. Maar er zijn kleine spelletjes die verrassend goed werken:

• Samen ademen
  Leg een knuffel op de buik van je peuter en laat hem kijken hoe de knuffel op en neer gaat. Het duurt waarschijnlijk maar drie ademhalingen voordat de knuffel door de lucht vliegt, maar hé, die drie ademhalingen heb je toch maar mooi gepakt.
• Luisterspel
  Ga even samen stilzitten (ja, dat kan écht, al is het maar tien seconden) en benoem de geluiden die je hoort. Een vogel? Een brommer? Of papa die de koelkast alweer open trekt?
• Voelen met de voeten
  Laat je peuter op blote voeten door het huis banjeren. “Hoe voelt de vloer? En het kleed? En… au, dat legoblokje?” (Ook een vorm van bewustwording.)
• Dankjewel zeggen
  Voor het slapengaan drie dingen opnoemen die fijn waren die dag. Vaak komen er verrassende antwoorden. Soms iets liefs (“de knuffel van mama”), soms iets heel praktisch (“mijn snoepje was lekker groot”).

Tip: vind je het lastig om zelf zulke oefeningen te bedenken? Er bestaat een mindfulness printable pakket voor peuters, met eenvoudige en speelse opdrachten om samen te doen. Superhandig, want zo heb je altijd inspiratie bij de hand en wordt mindfulness net zo leuk als een spelletje.

Kleine succesjes zijn groot genoeg

Het gaat er niet om dat je peuter twintig minuten in kleermakerszit blijft zitten met gesloten ogen – daar kom je niet eens in de buurt. Het gaat om die kleine momenten waarop jullie allebei even stoppen, kijken of voelen. En dat is misschien maar twee minuten, maar het telt.

En eerlijk is eerlijk…

Misschien is mindfulness met een peuter wel meer voor jou dan voor je kind. Jij leert vertragen, jij oefent in het loslaten van je verwachtingen, en jij leert lachen om het feit dat je “rustige oefening” eindigt in een kussengevecht. Maar ook dát is mindfulness: het moment nemen zoals het is.

Dus ja, mindfulness met een peuter? Het lukt nooit helemaal. Maar zo ongeveer… en zo ongeveer is meer dan goed genoeg.

Uitgelichte afbeelding: Shutterstock