“Oeps, dat ging niet goed.” Veel ouders zullen het moment herkennen: een kind dat iets probeert, maar het lukt niet meteen. Instinctief willen we vaak corrigeren, troosten of voorkomen dat het kind zich schaamt. Maar wat als dát moment, het foutje, juist één van de meest waardevolle kansen is om zelfvertrouwen te laten groeien?
1. Groeimindset in plaats van vaststaande talenten
Een belangrijke term in de psychologie is de zogenaamde growth mindset (“groeimindset”), zoals beschreven door Carol Dweck en anderen. Kinderen met een groeimindset geloven dat vaardigheden en intelligentie kunnen verbeteren door inzet, strategie en oefening, in tegenstelling tot een fixed mindset, waarbij men denkt dat je talent ‘vaststaat’. Uit onderzoek blijkt dat kinderen met een groeimindset beter omgaan met fouten, fouten eerder opmerken en na een fout vaak beter presteren in volgende pogingen.
Als kinderen leren dat fouten horen bij leren, dan creëer je een veilige omgeving waarin ze durven te proberen zonder bang te zijn te falen. Wil je je meer verdiepen in een groeimindset, download dan ons leerzame printable pakket voor een groeimindset voor kinderen. Vol met oefeningen en werkbladen!
2. Neurale signalen: het brein leert door fouten
Een studie uitgevoerd bij schoolgaande kinderen liet zien dat er neurale activiteit is kort nadat kinderen een fout maken (met name de zogenaamde Pe – error positivity). Deze activiteit is sterker bij kinderen met een groeimindset. En wat blijkt? Kinderen die aandacht besteden aan hun fouten, presteren daarna beter. Dit betekent dat het brein letterlijk reageert op fouten en ervan leert.
Dus: het brein doet iets moois als je een fout maakt, het ‘schakelt in’ om te leren. Fouten zijn geen mislukking, maar brandstof voor groei.
3. Zelfvertrouwen door herstel en succeservaring
Wanneer kinderen zien dat ze kunnen herstellen na een fout, groeit hun zelfvertrouwen. Ze merken: “Ik deed het eerst niet goed, maar ik kan het wél beter.” Dat gevoel van vooruitgang, dat ze iets geleerd hebben, is van enorme waarde voor hun geloof in zichzelf.
Onderzoek toont ook aan dat kinderen met een groeimindset na fouten vaak hun prestaties verhogen, wat aangeeft dat ze gemotiveerd zijn om te verbeteren.
4. Weerstand opbouwen
Fouten maken creëert natuurlijke momenten van frustratie, teleurstelling en twijfel. Maar juist door deze momenten met ondersteuning en begrip te doorstaan, bouwt een kind psychologische veerkracht op, de capaciteit om weer op te staan nadat iets niet meteen lukt.
Uit studies blijkt dat kinderen die fouten niet vermijden, maar de ruimte krijgen om te experimenteren en fouten te maken zonder veroordeling, beter omgaan met uitdagingen.
5. Zelfreflectie en probleemoplossend vermogen
Een fout biedt de kans om te kijken wat anders kan. Wat ging er mis? Waarom werkte het niet? Hoe kan ik het anders doen? Deze reflectie helpt kinderen niet alleen om het huidige probleem op te lossen, maar ook om vaardigheden te ontwikkelen zoals analytisch denken, creativiteit en doorzettingsvermogen.
Onderzoek laat zien dat feedback waarin kinderen gevraagd wordt zowel te beoordelen wat mis ging als wat wel goed ging (in plaats van enkel de juiste weg te tonen), bijzonder effectief is.
6. Vermindert de angst voor mislukken
Als fouten altijd worden gezien als iets slechts, kan de angst om iets verkeerd te doen groter worden dan de motivatie om te proberen. Dat remt ontwikkeling. Door fouten te normaliseren, wordt die angst kleiner. Kinderen durven meer te proberen, meer te experimenteren.
7. Bevordert nieuwsgierigheid en leergierigheid
Wanneer kinderen weten dat fouten geaccepteerd zijn, durven ze vragen te stellen, nieuwe dingen te proberen en buiten hun comfortzone te treden. Dat zijn belangrijke ingrediënten van leven lang leren. Nieuwsgierigheid wordt gestimuleerd als de focus ligt op het proces, op het ‘leren’, niet alleen op het resultaat.
8. Hoe je als ouder of leerkracht fouten kunt benutten
- Gebruik procesgerichte feedback (complimenten voor inzet, strategie, doorzettingsvermogen) in plaats van alleen resultaatgerichte complimenten. “Je hebt goed geoefend” is vaak beter dan “Wat ben je slim!”
- Moedig kinderen aan fouten onder de loep te nemen: wat ging mis en wat kun je anders doen?
- Laat zien dat jij ook fouten maakt en vertel wat je ervan leert. Modelleren helpt.
- Gebruik taal die groeimindset ondersteunt: woorden zoals “nog niet”, “probeer opnieuw”, “leren van fouten”.
- Zorg voor een omgeving waar fouten niet bestraft worden, maar gezien worden als logisch onderdeel van leren.
9. Voorbeelden uit de praktijk
Denk aan Bing die telkens iets probeert en soms mislukt, of een kind dat probeert veters te strikken. De frustratie is daar — maar als het lukt, straalt het kind vol trots. Die trots komt uit het proces: uit doorzetten, uit proberen, uit herstellen.
Bij scholen wordt geëxperimenteerd met nieuwe manieren van toetsen of feedback waarin fouten juist worden besproken en hersteld, niet maar gecorrigeerd, met enorme positieve effecten op motivatie en leerprestaties.
10. Fouten maken is nodig
Fouten maken hoort erbij, is nodig zelfs. Niet omdat we kinderen willen ‘uittesten’, maar omdat groei ontstaat door vallen en opstaan. Zelfvertrouwen wordt niet gebouwd op perfectie, maar op het idee: “ik mag proberen, ook al lukt het niet meteen.”
Wanneer kinderen leren dat fouten niet het einde zijn, maar het begin van iets nieuws, dat is de kracht van zelfvertrouwen.
Uitgelichte afbeelding: Shutterstock
