Je peuter sliep eindelijk goed door. Je had een ritme gevonden dat werkte, de avonden waren rustiger en jij kon weer wat nachtrust inhalen. En dan ineens lijkt het alsof je weer terug bij af bent. Je peuter wordt vaker wakker, weigert te slapen of heeft ineens moeite met inslapen. Dit fenomeen – het terugvallen in slaapgewoontes – is heel herkenbaar voor veel ouders. Maar waarom gebeurt dit eigenlijk? En wat heeft het te maken met de zogeheten sprongetjes in de ontwikkeling?
In deze blog leg ik uit waarom slaapregressies bij peuters voorkomen, wat de rol van sprongetjes is en hoe je als ouder hiermee om kunt gaan.
Wat bedoelen we met terugvallen in slaapgewoontes?
Een terugval in slaapgewoontes wordt ook wel een slaapregressie genoemd. Dit houdt in dat een kind dat eerst redelijk goed sliep, ineens weer slechter gaat slapen. Dit kan zich uiten in:
- Moeite met in slaap vallen
- Vaker wakker worden ’s nachts
- Vroeger wakker worden in de ochtend
- Korte dutjes of helemaal weigeren te slapen overdag
- Meer behoefte aan nabijheid of troost tijdens het slapen
Waar je als ouder misschien dacht dat je die gebroken nachten achter je kon laten, kan het dus zomaar zijn dat je peuter weer in een nieuwe fase belandt waarin slapen uitdagender wordt.
De rol van sprongetjes in de ontwikkeling
Sprongetjes zijn periodes waarin kinderen grote mentale en fysieke ontwikkelingen doormaken. Bij baby’s zijn deze sprongetjes goed onderzocht en beschreven, maar ook peuters maken nog flinke sprongen. Denk aan:
- Taalontwikkeling: ineens maakt je peuter langere zinnen of begrijpt hij veel meer woorden.
- Motorische vaardigheden: klimmen, rennen, traplopen of zelfs leren fietsen.
- Sociaal-emotionele groei: je peuter ontdekt emoties, wil meer zelf doen en gaat grenzen opzoeken.
- Cognitieve groei: logisch redeneren, oorzaak-gevolg verbanden snappen of meer fantasie ontwikkelen.
Al deze veranderingen vragen veel energie en verwerken kost tijd. Dit heeft direct invloed op het slaappatroon. Je zou kunnen zeggen dat het brein van je peuter zo druk bezig is met ontwikkelen, dat slapen tijdelijk naar de achtergrond verschuift.
Waarom sprongetjes slaap beïnvloeden
Tijdens een sprongetje kan je peuter meer onrust ervaren, en dat zie je vaak terug in het slaapgedrag. Dit gebeurt om verschillende redenen:
- Overprikkeling
Een peuter die overdag ineens veel nieuwe vaardigheden oefent, kan overprikkeld raken. Het inslapen wordt dan moeilijker, omdat het hoofdje nog vol zit met indrukken. - Angst en hechting
Rond de peuterleeftijd worden kinderen zich steeds bewuster van zichzelf en hun omgeving. Ze ontdekken dat ze een eigen persoon zijn, los van papa en mama. Dit kan verlatingsangst versterken, waardoor ze meer nabijheid vragen bij het inslapen of ’s nachts wakker worden om te checken of jij er nog bent. - Fysieke ongemakken
Nieuwe motorische vaardigheden zoals klimmen of springen vragen veel van het lichaam. Soms worden peuters ’s nachts wakker omdat hun spieren nog ‘aan’ staan of omdat ze letterlijk dromen over die nieuwe vaardigheden. - Meer fantasie = meer angsten
Naarmate het denkvermogen groeit, groeit ook de fantasie. Dat kan betekenen dat je peuter ineens bang is voor monsters onder het bed of donkere schaduwen in de kamer. Dit maakt het lastiger om rustig te gaan slapen.
Typische momenten van slaapregressie bij peuters
Hoewel elk kind uniek is, zien veel ouders slaapregressies rond bepaalde leeftijden:
- 18 maanden: de peuter leert veel nieuwe woorden, kan vaak al lopen en ontwikkelt een sterke wil. Dit gaat vaak samen met verlatingsangst.
- 2 jaar: je peuter ontdekt zijn autonomie (“zelf doen!”) en dit botst soms met het slaapritueel. Dit is ook vaak de leeftijd van de eerste peuterpuberteit.
- 2,5 – 3 jaar: de fantasie neemt toe, je peuter kan bang worden in het donker en soms staat de overgang naar een groter bed op de planning. Dit alles kan voor slaapuitdagingen zorgen.
Hoe ga je om met terugvallen in slaapgewoontes?
Hoewel slaapregressies frustrerend kunnen zijn, zijn ze vaak tijdelijk. Met de juiste aanpak help je je peuter door deze fase heen:
1. Houd vast aan het ritme
Structuur en voorspelbaarheid geven je peuter houvast. Probeer zoveel mogelijk hetzelfde bedritueel aan te houden, ook als je peuter protesteert.
2. Wees geduldig
Bedenk dat een sprongetje vaak maar enkele weken duurt. Het helpt om de situatie te accepteren in plaats van er tegen te vechten.
3. Geef extra nabijheid
Soms heeft je peuter gewoon meer behoefte aan jouw aanwezigheid. Dat kan betekenen dat je wat langer naast het bed blijft zitten of dat je je peuter geruststelt bij nachtelijk wakker worden.
4. Beperk prikkels voor het slapen
Een drukke dag of veel schermtijd vlak voor bed kan inslapen moeilijker maken. Kies liever voor rustige activiteiten zoals samen lezen of een badje.
5. Bied veiligheid bij angsten
Als je peuter bang is in het donker, kan een nachtlampje helpen. Neem de angsten serieus en bedenk samen rituelen die veiligheid bieden, zoals monsters wegjagen of een knuffel als ‘wachter’.
6. Zorg goed voor jezelf
Gebroken nachten trekken ook een wissel op jou. Probeer steun te zoeken bij je partner, familie of vrienden, zodat je zelf ook wat kunt bijslapen.
Wanneer moet je je zorgen maken?
In de meeste gevallen zijn slaapregressies tijdelijk en vanzelf overgaand. Toch is het goed om alert te blijven. Neem contact op met een arts of het consultatiebureau als:
- Je peuter over een langere periode structureel slecht slaapt
- Je peuter extreem vermoeid of prikkelbaar wordt overdag
- Je zelf uitgeput raakt en de situatie niet meer volhoudt
Slaapgewoontes bij peuters
Terugvallen in slaapgewoontes bij peuters zijn heel normaal en vaak gekoppeld aan sprongetjes in hun ontwikkeling. Het brein en lichaam van je kind maken enorme sprongen, en dat kost energie en rust. Helaas gaat dat vaak ten koste van de slaap – zowel die van je peuter als die van jou.
Het goede nieuws? Deze fases gaan voorbij. Met geduld, voorspelbaarheid en nabijheid help je je peuter door de sprongetjes heen. En voor je het weet, komt er weer een periode waarin slapen een stuk makkelijker gaat.
Uitgelichte afbeelding: Shutterstock
